تاریخچه و تحول ابزارهای طراحی سیاه‌قلم: از غار تا گالری 2

تاریخچه و تحول ابزارهای طراحی سیاه‌قلم: از غار تا گالری

بخش هفتم: آشنایی با برندهای معروف ابزار طراحی سیاه‌قلم – از اقتصادی تا حرفه‌ای

در بازار امروز، برندهای زیادی ابزار طراحی سیاه‌قلم تولید می‌کنن، اما همه‌ی اون‌ها کیفیت یکسانی ندارن. شناخت برندهای معتبر، بهت کمک می‌کنه انتخاب دقیق‌تری داشته باشی، از خرید ابزارهای بی‌کیفیت جلوگیری کنی و در نهایت، تجربه‌ی بهتری از طراحی داشته باشی. در ادامه، برندهای محبوب و قابل‌اعتماد رو به ترتیب نوع ابزار معرفی می‌کنم.

مدادهای گرافیتی

مدادهای گرافیتی پایه‌ی طراحی هستن، چه در مراحل اولیه‌ی طرح‌ریزی، چه برای ایجاد سایه‌های روشن. برند فابر-کاستل (Faber-Castell) یکی از حرفه‌ای‌ترین گزینه‌ها در جهانه؛ تنوع کامل درجات سختی، بافت نرم و یکنواخت، و کنترل فوق‌العاده روی دست از ویژگی‌های بارزشه. استدلر (Staedtler) هم یکی دیگه از برندهای آلمانی پرطرفداره که نوک مقاوم‌تر و مناسب طراحی‌های دقیق و مهندسیه. اگر دنبال قیمت مناسب‌تری هستی، برند کوه-ای-نور (Koh-I-Noor) انتخاب اقتصادی خوبیه و کیفیتش برای هنرجویان کاملاً کافیه. برند انگلیسی دروِنت (Derwent) هم مخصوص طراحی هنریه، به‌خصوص برای طراحی چهره.

زغال طراحی

برای زغال طبیعی، برند جنرالز (General’s) از آمریکا بسیار شناخته‌شده‌ست. زغال‌های سبک، تیره و راحت پاک‌شونده تولید می‌کنه که برای طراحی‌های آزاد و ابتدایی عالی هستن. اگر به دنبال زغال فشرده با تیرگی بالا و کنترل بهتر هستی، برند نیترام (Nitram) یکی از حرفه‌ای‌ترین انتخاب‌هاست، مخصوصاً برای آموزشگاه‌های آکادمیک. وینزور اند نیوتن (Winsor & Newton) هم چه در زمینه‌ی زغال طبیعی و چه فشرده، کیفیت مطلوبی ارائه می‌ده. برند کرتاکالر (Cretacolor) از اتریش هم زغال‌های متنوعی تولید می‌کنه، از جمله زغال فشرده و پودری.

مداد کنته

مداد کنته یکی از ابزارهای اصلی طراحی چهره‌ست، مخصوصاً وقتی دنبال بافتی بین زغال و مداد گرافیتی هستی. برند کُنتِه ا پاریس (Conté à Paris)، بنیان‌گذار اصلی این مداده و هنوز هم با کیفیت‌ترین نمونه‌ها رو تولید می‌کنه. این مدادها در رنگ‌های مختلف مثل مشکی، قهوه‌ای سوخته و قرمز کلاسیک در دسترسن. برند کرتاکالر هم کنته‌هایی با نوک نرم‌تر و قیمت مناسب‌تر عرضه می‌کنه. اگر دنبال نمونه‌های آمریکایی باشی، جنرالز هم مداد کنته‌ی خاکستری و مشکی تولید می‌کنه.

پودر زغال و ابزارهای مکمل

پودر زغال برای سایه‌پردازی‌های سریع و نرم کاربرد داره. برندهای کرتاکالر و نیترام پودرهایی با بافت ریز و یکدست تولید می‌کنن که به‌راحتی روی کاغذ پخش می‌شن. برای استفاده از پودر زغال نیاز به ابزارهایی مثل قلم‌مو، دستمال نرم یا محو‌کن داری. محو‌کن‌ها هم توسط برندهایی مثل دروِنت یا فابر-کاستل تولید می‌شن و در مدل‌های مدادی، کاغذی یا اسفنجی در بازار هستن. پاک‌کن خمیری هم که برای برداشتن دقیق نور و لکه‌ها استفاده می‌شه، معمولاً توسط برندهای مثل فابر-کاستل یا پریسماکالر تولید می‌شن.

توصیه نهایی

لازم نیست همه‌ی ابزارها رو از یک برند تهیه کنی. در واقع، بسیاری از طراحان حرفه‌ای ترکیبی از برندهای مختلف رو استفاده می‌کنن تا بهترین تجربه رو به‌دست بیارن. به عنوان مثال، ممکنه اسکچ اولیه‌ت رو با مداد Faber-Castell بزنی، برای سایه‌پردازی از زغال Nitram استفاده کنی، و برای ترکیب و محو کردن از محو‌کن Derwent کمک بگیری.

البته باید بگم تمام این برندها ممکنه در کشوری که زندگی می‌کنی وجود نداشته باشن، پس بهتره همیشه از فروشندگان محصولات هنری بخوای تا این ابزار رو در برند های موجود بهت معرفی کنند و با اونها کار کنی.
به طور کلی برای خود من (شیما وثوقیان) برند محصول اهمیت بالایی نداره و با هر برندی که در دسترسم باشه کار میکنم. در دوره‌های آموزش سیاه قلم حیما به طور کامل براتون توضیح میدم که چه ابزاری و چه برندهایی برای ما مناسب هست.

بخش هشتم: نقش کاغذ در طراحی سیاه‌قلم – چگونه بافت، وزن و رنگ کاغذ نتیجه طراحی را تغییر می‌دهد؟

خیلی از هنرجوها در شروع مسیر طراحی، همه تمرکزشون روی مداد و زغال و ابزارهایی مثل محو‌کنه؛ اما یه نکته‌ی کلیدی رو فراموش می‌کنن: کاغذ و مقوا.
کاغذ فقط یه سطح ساده برای کشیدن نیست. نوع، بافت، رنگ و وزن کاغذ می‌تونه کیفیت نهایی طراحی‌تو به طرز چشمگیری بهتر یا ضعیف‌تر کنه.

۱. بافت کاغذ (Texture یا Tooth)

بافت کاغذ به سطح اون گفته می‌شه؛ اینکه صافه یا زبر. کاغذهای زبر دندونه‌دار هستن و گرافیت یا زغال رو بهتر به خودشون می‌گیرن. این یعنی برای سایه‌پردازی‌های قوی و لایه‌گذاری‌های چندباره، کاغذهای زبر (مثل کاغذ بافت‌دار کانسون یا واترمدیا) مناسب‌ترن.

اما از طرف دیگه، کاغذهای صاف (مثل Bristol Smooth و Fabriano) برای طراحی‌های دقیق، جزئیات بالا و خط‌کشی‌های کنترل‌شده عالی‌ان. مثلاً اگه بخوای چهره‌ای با جزئیات بالا و لایه‌های کنترل‌شده بکشی، یک کاغذ با بافت متوسط و صاف بهترین انتخابه.

۲. وزن کاغذ (Paper Weight)

وزن کاغذ معمولاً با گرم بر متر مربع (gsm) یا پوند (lb) اندازه‌گیری می‌شه. هرچی وزن بیشتر باشه، کاغذ ضخیم‌تره و بهتر تحمل لایه‌گذاری، فشار مداد، یا استفاده از محو‌کن و پاک‌کن رو داره.

برای طراحی سیاه‌قلم، بهتره از کاغذ یا مقوا با حداقل 180 گرم در متر مربع استفاده کنی. کاغذهای سبک‌تر ممکنه سریع پاره بشن یا بعد از چند لایه، فرم خودشون رو از دست بدن. کاغذها و مقواهای حرفه‌ای تا 300 گرم هم در بازار هستن که برای طراحی حرفه‌ای یا ترکیب با پودر زغال خیلی مناسبن اما در مقوای 300 گرم بافت وجود داره و معمولا خیلی صاف و صیقلی نیست.

۳. رنگ کاغذ

اکثر طراحان مبتدی از کاغذ سفید ساده استفاده می‌کنن، اما در واقع، کاغذهای خاکستری روشن، کرم، بژ یا حتی مشکی، می‌تونن بهت کمک کنن طراحی‌هات عمق بیشتری پیدا کنن، که البته انتخاب کاغذ به سبک و نوع کاری که انجام میدی بستگی داره.

مثلاً در طراحی روی کاغذ خاکستری، هم سایه‌ها رو با زغال می‌سازی، هم نورها رو با پاک‌کن یا مداد سفید اضافه می‌کنی. این روش به طراحی حجم و بُعد بیشتری می‌ده و کاملاً حرفه‌ای به نظر می‌رسه.

۴. انواع کاغذ محبوب برای طراحی سیاه‌قلم

کاغذ بریستول (Bristol): سطح صاف یا نیمه‌زبر، مناسب برای طراحی‌های تمیز، دقیق و کنترل‌شده.

کاغذ کانسون (Canson): بافت‌دار، مناسب برای طراحی با زغال و کنته.

کاغذ استرا-میرا (Strathmore): برند آمریکایی با کیفیت فوق‌العاده در انواع بافت‌ها و وزن‌ها.

کاغذ فابریانو (Fabriano): برند ایتالیایی که هم برای آبرنگ و هم طراحی خشک، کیفیت بالایی داره.

کاغذ کرافت یا تن‌دار: برای طراحی با مداد سفید و زغال فوق‌العاده‌ست؛ چون زمینه‌ی طبیعی‌تری می‌ده.

همانطور که میدونید من برای تمام طراحی ها و نقاشی هام فقط از کاغذ ساده ۸۰ گرم برای کارهای ساده با مداد و مقوای ۲۲۰ گرم Fabriano فابریانو استفاده میکنم.

جمع‌بندی

کاغذ انتخابی تو، یکی از کلیدی‌ترین عوامل در نتیجه‌ی نهایی طراحی‌ته.
همیشه قبل از شروع یه طراحی مهم، کاغذ رو تست کن: بافتش، مقاومتش، نحوه‌ی محو شدن خطوط و پاک شدنش رو بررسی کن.

در دوره‌های آموزشی طراحی سیاه‌قلم حیما، با مثال‌های تصویری و تمرین‌های اختصاصی، می‌بینید که چرا و چطور از نوع کاغذ ها و مقواهای انتخابیمون استفاده میکنیم.

بخش یازدهم: نگاهی به تاریخچه طراحی با زغال و مداد – از غارهای باستانی تا استودیوهای مدرن

طراحی با زغال و مداد، فقط یک تکنیک هنری نیست؛ سفریه در دل تاریخ انسان. از نخستین لحظه‌هایی که انسان اولیه تلاش کرد چیزی از دنیای اطرافش رو روی دیوارهای غار ثبت کنه، تا امروز که هنرمندان در آتلیه‌های حرفه‌ای با ابزارهای پیشرفته، چهره‌ای واقع‌گرایانه یا سورئال خلق می‌کنن، این ابزارها همیشه همراه ما بودن.

۱. آغاز در تاریکی غارها

اولین آثار هنری بشر که باقی موندن، طراحی‌هایی با زغال روی دیواره‌ی غارها هستن. بیش از ۳۰ هزار سال پیش، انسان‌های نخستین با استفاده از چوب سوخته، زغال و خاک سرخ (اخرایی)، نقش‌هایی از حیوانات و انسان‌ها می‌کشیدن. غار لاسکو در فرانسه، از مشهورترین نمونه‌های باقی‌مونده‌ست.

زغال برای اون دوران، ایده‌آل بود: در دسترس، تیره، قابل استفاده روی دیوارهای سنگی، و سریع.

۲. یونان و رم باستان – آغاز هنر آکادمیک

در دوران کلاسیک، طراحی بیشتر در خدمت معماری، مهندسی و مجسمه‌سازی بود. هنرمندان برای اسکچ‌های اولیه‌ی مجسمه‌ها از زغال یا گچ استفاده می‌کردن. اون زمان هنوز مداد به شکل امروزی وجود نداشت، اما زغال و فلزاتی مثل نقره (در تکنیک silverpoint) ابزارهای محبوب طراحی بودن.

۳. رنسانس – تولد طراحی به عنوان هنر مستقل

دوره‌ی رنسانس نقطه‌ی طلایی هنر طراحی‌ست. هنرمندانی مثل لئوناردو داوینچی، میکل‌آنژ و رافائل طراحی رو از یک ابزار فرعی به یک فرم هنری مستقل تبدیل کردن.

در این دوران استفاده از زغال، گچ، و ترکیبات فلزی برای طراحی چهره، آناتومی و پرسپکتیو به اوج رسید. طرح‌های داوینچی از آناتومی انسان یا ماشین‌های ابتدایی، هنوز الهام‌بخش هنرمندان و دانشمندان امروزه.

۴. قرن ۱۶ تا ۱۸ – ظهور مداد گرافیتی

در اواخر قرن ۱۵، یک منبع بزرگ گرافیت خالص در انگلیس کشف شد. این کشف باعث تولید اولین مدادهای گرافیتی شد. در ابتدا، گرافیت خالص رو در چوب یا بند چرمی می‌پیچیدن تا دست رو سیاه نکنه.

در قرن ۱۸، کارخانه‌هایی مثل فابر-کاستل Faber-Castell در آلمان شکل گرفتن و شروع به تولید مداد به‌صورت صنعتی کردن. این اتفاق، طراحی رو برای همه قابل‌دسترس کرد، نه فقط برای هنرمندان حرفه‌ای.

۵. قرن ۱۹ – طراحی به عنوان پایه‌ی آموزش هنری

در آکادمی‌های هنری اروپا، طراحی با زغال و مداد به‌عنوان پایه‌ی آموزش نقاشی و مجسمه‌سازی مطرح شد. تکنیک‌هایی مثل “طرح خطی”، “طراحی نور و سایه”، و “مطالعه‌ی فرم بدن انسان” همگی با زغال و مداد تمرین می‌شدن.

طراحانی مثل ژان-آگوست دومینیک انگر و بعدها ادوارد دگا، طراحی رو به سطحی شاعرانه و تأثیرگذار رسوندن.

۶. دوران معاصر – تنوع، سبک و تکنولوژی

در قرن بیستم، طراحی دیگه فقط یک ابزار مقدماتی نبود، بلکه خودش به رسانه‌ای مستقل تبدیل شد.

هنرمندانی مثل پابلو پیکاسو از زغال و مداد برای خلق آثار سورئال و آبستره استفاده کردن.

در سبک‌های واقع‌گرایانه و هایپررئالیسم، مدادهای گرافیتی و کنته‌ استفاده‌ی گسترده‌ای پیدا کردن.

با ظهور تکنولوژی دیجیتال، حتی برخی هنرمندان طراحی دیجیتال رو با تکنیک‌های سنتی ترکیب می‌کنن.

امروزه طراحی سیاه‌قلم نه تنها یک هنر پرقدرت بصری‌ست، بلکه ابزار فوق‌العاده‌ای برای بیان احساس، تفکر و حتی اعتراض اجتماعی شده.

جمع‌بندی:

از دود زغال روی سنگ‌های غار، تا مدادهای مکانیکی در آتلیه‌های امروزی، طراحی با مداد و زغال همیشه همراه انسان بوده.
این تاریخچه، فقط یک گذشته‌ی هنری نیست؛ یک سرمایه‌ی فرهنگیه که هنرمندان امروزی، با هر طراحی، بخشی از اون رو زنده نگه می‌دارن و شما هم با مطالعه این مقالات بخشی از آن شدید.

شاید شما آن هنرمند معروف و محبوب این دوران هستید که هنردوستان برای دیدن آثارش به گالری ها میرن و بعد ها همه درباره شما و قدرت هنر شما صحبت خواهند کرد، پس فکر کردن رو کنار بزارید و همین حالا شروع کنید.

اگر به هنر سیاه قلم علاقه دارید همین حالا در دوره های آموزش سیاه قلم حیما ثبت نام کنید و با ما همراه باشید.

در دوره‌های آموزشی طراحی سیاه‌قلم حیما، شما یاد می‌گیرید که چطور با همین ابزارها، سبک شخصی خودتون رو بسازید و حتی فقط با یک مداد ساده، کاری خلق کنید که مخاطب رو متحیر کنه.